هم‎خانه‎ای از جهنم: یک تریلر نئو هیچکاکی / نگاهی به گور کم عمق ساخته دنی بویل

 

خلاصه داستان :

آلکس (یوان مک گرگور)، جولیت (کری فاکس) و دیوید (کریستوفر اکلستون)، سه دوست هستند که در یک آپارتمان به طور مشترک زندگی می‎کنند. آن‎ها تصمیمی می‎گیرند برای کم کردن اجاره یکی از اتاق‎های خالی را اجاره بدهند و به این ترتیب نفر چهارمی را به جمع خود اضافه کنند. مراحل گزینش از داوطلبان آغاز می‎شود، اما مورد مناسبی را پیدا نمی‎کنند تا این‎که مرد میان‎سالی که خود را نویسنده معرفی می‎کند نظر جولیت به او جلب می‎شود و متعاقبا" او نیز نظر آلکس و دیوید را برای قبول کردن نویسنده در جمعشان جلب می‎کند. چندی بعد از ورود نویسنده، یک شب مدت‎ها ار او خبری نمی‎شود. آن‎ها هم مجبور به شکست اتاق نویسنده می‎شوند و به ناگاه با جنازه او که بر اثر مصرف زیاد مواد مخدر مرده مواجه می‎شوند و این شروع ماجرا است.

 

-نمی‎دونید چقدر خوشحالم که هنوز این توانایی رو دارم که بتونم بمیرم.

 

با نگاهی به کارنامه فیلمسازی بویل، می‎توان گونه‎های متفاوتی را در آثار او دید. تنوع ژانری که نشانه روحیه به نسبت کنکاش‎گر اوست.در بین آثارش می‎توان فیلم علمی-تخیلی همچون سانشاین Sunshine، یک فیلم متعلق به سینمای وحشت و زیرژانر زامبی به نام 28 روز بعد، فیلمی ماجراجویانه چون ساحل The Beach، یک تک‎نگاره شخصی و ورزشی هم‎چون 127 ساعت 127 Hours، کمدی رومانتیک جوان پسندانه‎ای چون کمتر از یک زندگی معمولی A Life Less Ordinary  با حضور یوان مک گرگور و کامرون دیاز جوان، یک فیلم معلق مابین دنیای کودکانه و دنیای تبهکارانه در میلیون‎ها Millions، یک درام تلخ اجتماعی پیرامون معتادین به مواد مخدر به نام قطاربازی Trainspotting و حتی یک فیلم بالیودی تمام عیار در تقابل با سلام بمبئی خود هندی‎ها یعنی میلیونر زاغه‎نشین Slumdog Millionaire  و یا همین گور کم‎عمق Shallow Graveیک تریلر جنایی.

اما وجه مشترک کلیه این آثار دغدغه بویل، برای نشان دادن استحاله و یا تحول شخصیت‎های فیلم است. تحولی که در سایه تقابل آن‎ها با محیط و یا ماجراست. در واقع حتی گاهاً بویل منطق روایی فیلم‎هایش را فدای همین تقابل شخص و محیط می‎کند. این تحول (که می‎تواند چون 127 ساعت تقابل با طبیعت باشد و یا چون میلیونر زاغه‎نشین تقابل با اجتماع) چه در جهت مثبت باشد از حال بد به حال خوب و چه در جهت منفی از حال خوب به حال بد، برای فیلمساز چندان توفیری ندارد.این امر در اولین فیلم بویل یعنی همان قصه همیشگی و هزاربار گفته شده حرص و آز، به طور واضحی عیان است و گویا خط مشی و شیوه‎ای می‎شود تا در باقی آثارش نیز به آن بپردازد. این توجه به کنش‎های انسانی و رفتارهای تقابلی باعث می‎گردد کمترین نشانه‎های بازخوردهای سیاسی و مسائل اجتماعی را در سینمای او شاهد باشیم. گویا با جامعه‎ای ایزوله مواجه هستیم که تنها خود شخص است که بر تمام المان‎های دنیایش تسلط دارد. در دنیای فیلمسازی بویل انسان محور تمامی کنش‎ها و رفتارهاست. با این وجود به هیچ عنوان نمی‎توان سینمای او را یک سینمای اومانیستی دانست. گرچه می‎توان نشانگان اومانیسم را در چند فیلم او دید اما نوع نگاه او را نمی‎توان صرفا بر اساس اصول مکتبی دانست که دقیقاً همین نگاه لاقید هم پاشنه آشیل فیلمسازی بویل است که باعث می‎شود در برخی از فیلم‎هایش (بخصوص آثار موخرش) به سمت نوعی سانتیمانتالیسم کشانده شود. اتفاقاً برتری دو فیلم اول او یعنی گور کم‎عمق و قطار بازی دوری از احساس‎گرایی است. او به عنوان ناظری بی‎طرف  قصد جریحه‎دار کردن احساسات تماشاگرش را ندارد. دقیقاً این سنتی است که در آثار هیچکاک به وضوح می‎بینیم. هیچکاک نیز دقیقا به عنوان ناظری بی‎طرف سعی در نمایش حقیقت عریان قهرمانان و ضدقهرمانان فیلمش دارد. نگاه بی‎تفاوت بویل و نمایش بی‎واسطه استحاله سه شخصیت اصلی فیلم در گور کم‎عمق را می‎توان هم‎پای شخصیت‎های فیلم جنون هیچکاک دانست. همین ترفند در توصیف و نمایش شخصیت روان‎پریش بگ‎بی در قطاربازی نیز همان سنت هیچکاکی در نمایش شخصیت‎هاست.

 

به دیگر سخن،این فیلم دقیقاً یک تریلر هیچکاکی است که مایه‎هایی از آثار نئونوآر را در خود دارد. سرخوشی فیلم‎های هیچکاکی، بهره‎گیری از روش فیلمسازی و همچنین شخصیت‎پردازی او. از نظر تصویری نیز فیلم به طور واضح به دو فیلم استاد ارجاعاتی دارد، جنون و طناب. به خصوص صحنه‎های مربوط به مخفی نمودن و تکه‎تکه کردن اجساد و حمل آن‎ها به وسیله‎ی خودروی ون.

طنز حاکم بر فیلم نیز دقیقاً به سنت آثار هیچکاک و شوخ طبعی های خاص کمدی‎های سیاه انگلیسی بر می‎گردد. فیلم شروع شوخ و شنگی دارد شروعی که نوید یک فیلم تین-ایجری با مایه‎های کمیک را می‎دهد اما کارگردان در همان ابتدا با دو نشانه به تماشاگرش نشان می‎دهد که چندان به امید تماشای یک فیلم پر نشاط و طناز و جوان‎پسند نباید بنشیند. نشان اول، تصویر کلوزآپ و کجی از شخصیت آلکس که با نریشنی در مورد رفاقت و اعتماد با صورتی ناراحت و  گرفته و حرکت دورانی دوربین پیرامون او و نشانه دوم تاکید بر پلکان مارپیچی است که خانه سه شخصیت اصلی درآن قرار دارد و نشانه پیچیدگی ماجرایی است که در ادامه شاهد آن خواهیم بود.یک کمدی سیاه بریتانیایی با همان اسلوب خاص هنر جزیره و همان المان‎های مورد اشاره که از آثار هیچکاک به عاریت گرفته شده و به فیلم تزریق شده است.

روند سرخوشانه ابتدایی مانند یک تابع صعودی تا اواسط فیلم ادامه می‎یابد که با پیشرفت قصه لحن کمدی شوخ کم‎کم جدی می‎شود تا با پایانی غیر منتظره مواجه می‎شویم. جدیتی که بعدها در آثار باقی فیلمسازان نیز رواج یافت (که نزدیک‎ترین فیلم به گور کم‎عمق یک نقشه ساده ساخته سام ریمی است که 4 سال بعد از فیلم بویل ساخته شد) هر چند برای تماشاگران امروزی شاید آن تکان‎دهندگی لازم را نداشته باشد اما برای دوران خود و اواسط دهه نود که هنوز فیلم جریان‎سازی چون مظنونین همیشگی Usual Suspect ساخته نشده بود قطعاً تکان دهنده است. ساختار فیلمنامه‎ای که  در القای آن پایان عالی نقش به سزایی دارد. ساختاری پلکانی و شبه اپیزودیک که با خاتمه یافتن هر تکه، تکه‎ای  دیگر از پازل فیلم آغاز و همین امر به طور کاملی باعث حفظ تعلیق کلی در کل ماجرای فیلم می‎شود. از دیگر مطالب قابل عرض حضور موسیقی و سوار شدن آن بر صحنه‎های فیلم است. سنتی که در همان دهه با تلفیق موسیقی پاپ در موسیقی کلاسیک متن فیلم‎های سینمایی که در آثار دیگر فیلمسازان هم دوره بویل همچون گای ریچی نیز مورد استفاده قرار گرفت. حجم سنگین موسیقی در صحنه‎های فاقد دیالوگ که کاملاً در خدمت القای حس مدنظر کارگردان عمل می‎کند.

با تمام این احوال،فیلم عاری از ایراد نیست و فیلمنامه از لحاظ منطق داستان‎پردازی در بعضی مقاطع دچار مشکل می‎شود. شاید عمده‎ترین ایراد فیلم به خساست بویل در دادن اطلاعات و ترسیم چهره نویسنده و دو مرد جنایتکار  سابقه آن‎ها و هم‎چنین وجوه شخصیت‎شان باشد.هم‎چنین منطق چگونگی یافتن اجساد، یا حضور دو جنایتکار در آپارتمان چندان معقول به نظر نمی‎رسد که همین ایرادات کوچک موجب کم شدن امتیاز نهایی فیلم می‎شود. به هر روی دو اثر ابتدایی بویل همین گور کم‎عمق و قطاربازی نقاط عطفی کارنامه سینمایی او هستند و جایگاه ویژه و مهمی را در بین آثار او دارند.

 

 

نمره منتقد به فیلم از 10 (7)